บางครั้งภาพในความทรงจำ จุดเริ่มต้นบางสิ่งบางอย่างค่อนข้างเลือนราง การค้นหาหมุดหมาย อ้างอิงจึงเป็นเรื่องตื่นเต้น
ที่แน่ ๆ ความตั้งใจจัดหาชุดทำกาแฟบางชิ้น ในบางขั้นตอนแห่งกระบวนการใหม่ ได้กลายเป็นจุดเปลี่ยน -เครื่องบดด้วยมือชิ้นนี้ มีความหมายอย่างนั้นจริง ๆ
“ปลายปี 2553–ชุดบดเมล็ดกาแฟด้วยมือ ผลิตโดย Kyocera ญี่ปุ่น ไม่เพียงเป็นผู้ผลิตเฉพาะเครื่องถ่ายเอกสาร อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ ฯลฯ หากความชำนาญดั้งเดิม คือ Ceramic technology เดิมชื่อ Kyoto Ceramics ตั้งอยู่ที่เมืองเก่า เกียวโต ก่อนมาเป็น Kyocera” บันทึกใน facebook ส่วนตัวว่าไว้ (ภาพ 1–2) เป็นฉากตอนหนึ่ง ได้เปลี่ยนจังหวะชีวิต “คอกาแฟ” ในฐานะชิ้นส่วนตั้งต้น กระบวนการหัวเลี้ยวหัวต่อ จนมาเป็นแบบแผนใหม่ แต่เรื่องราวนั้นยังขาดความเชื่อมโยง ว่าด้วยจินตนาการ แรงบันดาลใจ และที่มาที่ไป
ปรัศนี มีอยู่ในไทม์ไลน์ ทำไมต้อง “ญี่ปุ่น” และ ทำไม “..ด้วยมือ”
มีบางเสี้ยวแห่งความโยงใยมายังอุปกรณ์อีกชิ้น (ภาพ 3) ไม่แน่ชัดเช่นกันเกี่ยวกับช่วงเวลาได้มา รู้แต่ว่ามีมานานพอสมควร ในรอยต่อระหว่างการดื่มชากับกาแฟ เพิ่งได้ค้นพบข้อมูลผลิตภัณฑ์เพิ่มเติมอันน่าทึ่ง พอให้เทียบเคียงไทม์ไลน์ได้บ้าง — Coffee Server รุ่น Triangle แบรนด์ HARIO แห่งญี่ปุ่น เป็นผลิตภัณฑ์ซึ่งได้รางวัล Good Design Japan 1990
มองกว้างขึ้นอีก ปรากฏร่องรอยความสัมพันธ์กับประสบการรณ์ช่วงเวลาหนึ่ง ในฐานะมืออาชีพ ผู้บริหาร ผู้บุกเบิก สร้างระบบเชื่อมโยง ระหว่างสื่อสิ่งพิมพ์ กับออนไลน์ในประเทศไทย ส่วนหนึ่งมาจาก“การศึกษาดูงานทั้งระบบของ Nikkei Group แห่งญี่ปุ่น เป็นการศึกษาภาพรวมกิจการสื่อระดับโลกที่มีจินตนาการกว้างไกล..” ในปี2537-2538 (บางตอนในหนังสือ INFORMATION ARCHITECT 2551 เคยอ้างไว้ครั้งแรก ตอนที่ 2 “มาจาก WFH”)
ขณะใน facebook อีกตอน (ภาพ 4 –โปรดอ่านข้อความประกอบ) มนำเสนอภาพเชิงขยายเกี่ยวกับเรื่องนั้นดูสอดคล้อง แสดงช่วงเวลาไว้อย่างมีนัย ว่าด้วยแรงปะทะความคิดกับประสบการณ์
แม้ดูฉาบฉวยและบางเบา แต่ได้อยู่ในระยะปลายช่วงเวลาหนึ่ง ญี่ปุ่นกับกระแสกาแฟโลกเชื่อมโยงกัน จาก Doutor Coffee เครือข่ายใหญ่ร้านกาแฟญี่ปุ่นสไตล์ตะวันตก เปิดตัวขึ้นครั้งแรก (ปี 2523) สู่การมาถึง Starbucks @Tokyo (2539) ตามแผนการออกนอกสหรัฐฯ ครั้งแรก ที่แรก
บางตอนในบทนำหนังสือที่อ้างถึงข้างต้น สะท้อนแนวความคิดสำคัญของตนเอง เกี่ยวกับวงการสื่อไว้ “…ผมเริ่มเข้าใจ และเชื่อมั่นความเป็นอุตสาหกรรมของระบบ ผสมกับความเป็นช่าง (Craftsmanship)…”
ความเชื่อเฉพาะ Craftsmanship อันซับซ้อนได้ส่งผ่านไปมา แรงกระเพื่อมถึงกัน สู่ความสนใจคุณค่างานฝีมืออย่างที่เป็นมาและเป็นไป
บางชิ้นประดับไว้ในบ้าน แสดง “ตัวตน” ผู้คนอยู่อาศัย จนถึงทุกวันนี้ อาทิ งานศิลปะภาพพิมพ์ “ชีวิตในชนบท” ชิ้นงานหนึ่งของ ทินกร กาษรสุวรรณ (ภาพ 5) กับรางวัลเกียรตินิยมในงานนิทรรศการศิลปกรรมแห่งชาติปี 2536 ภาพเขียนสีน้ำบนผ้าไหมลาว (ภาพ 6) ฝีมือ Le Thanh Son ศิลปินมีชื่อชาวฮานอย จากร้านเล็ก ๆ ใกล้ ๆ บ้านผ้าไหม Carol Cassidy คราวไปเยือนเวียงจันทน์ครั้งหนึ่ง (2539) ไปจนถึงงานฝีมือสั่งทำ-ชั้นวางหนังสือไม้สักจากเรือเอี้ยมจุ๊น (ปี 2542) ผลงานไสยาสน์ เสมาเงิน เจ้าของรางวัลศิลปาธร ผู้วายชนม์ (ภาพ 7) กับอีกชิ้นที่ชื่นชอบ มาจากงานประมูลวงแคบ ๆ (ปี 2545)-ตู้หนังสือแบบบาหลีกรุไม้ไผ่ (ภาพ 8)
ความพยายามอรรถาธิบายที่ว่ามา ด้วยคิดว่า ไม่มีเรื่องราวใดเกิดขึ้นอย่างโดด ๆ หากมีฉากตอน ทั้งเกี่ยวข้อง เชื่อมโยง และสัมพันธ์ ระดับใดระดับหนึ่ง ผ่านจากความเชื่อและประสบการณ์ปัจเจก สู่ปรากฏการณ์และความเคลื่อนไหวทางสังคม
ว่าด้วยชุดบดกาแฟด้วยมือ แบรนด์ Kyocera บรรจุภัณฑ์ข้างกล่อง มีข้อหนึ่งซึ่งน่าสนใจ-Advanced Ceramics (ภาพ 1 ) คือชิ้นส่วนชนิดพิเศษ ทำหน้าที่บดกาแฟโดยตรง นามนั้นสะท้อนขั้นการพัฒนา จากแบบแผนและทักษะงานฝีมือดั้งเดิมของญี่ปุ่น สู่กระบวนการผลิต ภายใต้ระบบอันแม่นยำ ผสมผสานเทคโนโลยีสมัยใหม่ให้มีคุณภาพ สามารถใช้งานได้หลากหลาย
เป็นงานดีไซน์เฉพาะตัวเข้ากับยุคใหม่เพิ่งเริ่มต้นในเวลานั้น-กาแฟคลื่นลูกที่ 2 กับกระบวนการอันพิถีพิถัน ทั้งองค์ประกอบชิ้นส่วนชุดทำซึ่งซับซ้อนพอควร ผลิตภัณฑ์กาแฟซึ่งตั้งใจคัดสรร และวิธีทำอันประณีต ผ่าน “เวลากาแฟ” ดำเนินไปอย่างช้า ๆ และใคร่ครวญ
ว่าเฉพาะกลไกชุดบดกาแฟด้วยมือ มีจุดโฟกัสเกี่ยวข้องกับทักษะและประสบการณ์ผ่านพลังและน้ำมือมนุษย์ ปรับเปลี่ยนไปตามปัจจัยต่าง ๆ ในข้อต่อวงจรห่วงโซ่ซึ่งยาวขึ้น ด้านหนึ่งมีทิศทางไปยังต้นธาร-เมล็ดกาแฟแต่ละถิ่นกำเนิด (Coffee origins) แต่ละกระบวนการที่ผ่านมา (Processing) จนถึงหลากระดับการคั่ว (Roasting) อีกด้านหนึ่ง ใส่ใจ เรียนรู้ และทดลอง วิธีทำ (Brewing) อันละเอียดอ่อน ในขั้นตอนปลายทาง ตามแบบแผนชุดทำที่เลือกใช้กับเมนูที่แตกต่าง
สำหรับผมแล้ว ชุดบดกาแฟด้วยมือคือชิ้นส่วนหนึ่งซึ่งเติมเต็มแนวความคิดสำคัญ เป็นกระแสธารไม่หยุดนิ่ง ไม่หวนกลับ กระตุ้นให้มุ่งทิศทางไปยังต้นธาร ขณะอีกทางเชื่อมั่นในพลังสร้างสรรค์ดั่งงานศิลป์ด้วยน้ำมือตนเอง
วิรัตน์ แสงทองคำ 