Konbini เป็นคำภาษาญี่ปุ่นชื่อย่อของคำว่า konbiniensu sutoa ซึ่งหมายถึง Convenience stores ถือว่าเป็นธุรกิจค้าปลีกที่มีพัฒนาการใหม่ในญี่ปุ่น เมื่อ2-3ทศวรรษที่แล้ว กระแสนี้กำลังถูกส่งต่อมาถึงเมืองไทยแล้ว
พายุอันรุนแรงของกระแสร้านสะดวกซื้อ(Convenience stores) กำลังเริ่มต้นโหมกระหน่ำเมืองไทย โดยมีเครือข่ายธุรกิจยักษ์ใหญ่ 3 อันดับแรกของญี่ปุ่น พาเหรดเข้ามาเมืองไทยอย่างพร้อมหน้า ด้วยแผนการผนึกกำลังกับธุรกิจเครือข่ายใหญ่ของไทย
เครือข่าย 7-Eleven รายใหญ่ที่สุดในญี่ปุ่นเข้ามาเมืองไทยตั้งแต่ ปี 2531 ด้วยความร่วมมือกับซีพี ได้แผ้วทาง และพิสูจน์ให้เห็นความสำเร็จทางธุรกิจอย่างมากมาย ส่วนรายใหญ่อันดับ 3ของญี่ปุ่น–Family Mart เข้ามาเมืองไทยนานพอสมควรตั้งแต่ปี 2536 แต่ด้วยยุทธศาสตร์ธุรกิจค่อนข้างอนุรักษ์ด้วยการบริหารสไตล์ญี่ปุ่น จึงเติบโตค่อนข้างช้า เพิ่งปรับยุทธศาสตร์ครั้งใหญ่ด้วยความร่วมมือกับกลุ่มเซ็นทรัล ขณะที่รายใหญ่เป็นอันดับ 2 ของญี่ปุ่น— Lawson ผนึกกำลังกับเครือสหพัฒน์ เตรียมบุกเข้ามาตลาดเมืองไทยย่างเต็มตัว หลังจากที่สหพัฒน์พยายามดำเนินธุรกิจในทำนองเดียวกันด้วยตนเอง แต่ไม่ค่อยประสบความสำเร็จ
ว่าไปแล้วธุรกิจร้านสะดวกซื้ออย่าง 7-Eleven เป็นโมเดลธุรกิจไม่ได้เริ่มต้นที่ญี่ปุ่น แต่เป็นที่ Dallas, Texas สหรัฐอเมริกา สำนักงานใหญ่ก็ยังคงอยู่ที่เดิม เมื่อเผชิญวิกฤติการณ์ทางเศรษฐกิจจากตลาดหุ้นตกต่ำครั้งใหญ่ในสหรัฐฯ หรือที่เรียกกันว่า Black Monday ปี 2530 ผู้ถือลิขสิทธิ์ 7-Eleven จากญี่ปุ่นซึงดำเนินธุรกิจประสบคามสำเร็จอย่างดี ในฐานะมีสาขามากที่สุดในโลก (ปัจจุบันมีประมาณ20,000 ร้าน)ได้กลายมาเป็นผู้ถือหุ้นใหญ่ใน 7-Eleven สหรัฐฯ และต่อมาปี2548 7-Eleven จึงกลายเป็นบริษัทย่อยของกลุ่มธุรกิจญี่ปุ่นไป แต่ก็คงยุทธศาสตร์ธุรกิจเชิงรุกทั่วโลกไว้ ความสำเร็จของ 7-Eleven ในญี่ปุ่นเป็นตำนานไปแล้ว
ส่วนในเมืองไทย7-Eleven ถือว่าประสบความสำเร็จอย่างดีเยี่ยม จากจุดเริ่มต้นเพียง 2 ทศวรรษ
“บริษัท ซีพี ออลล์ จำกัด (มหาชน) ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2531 เป็นบริษัทหลักในกลุ่มธุรกิจการตลาดและการจัดจำหน่ายของเครือเจริญโภคภัณฑ์ บริษัทเป็นผู้ดำเนินธุรกิจค้าปลีกประเภทร้านสะดวกซื้อ 7-Eleven โดยได้รับสิทธิแต่เพียงผู้เดียว (Exclusive Right) จาก 7-Eleven, Inc. ให้ประกอบธุรกิจภายใต้เครื่องหมายการค้า “7-Eleven” ในประเทศไทย ภายใต้สัญญา Area License Agreement
ตั้งแต่วันที่ 7 พฤศจิกายน 2531 บริษัทมีสิทธิในการใช้เครื่องหมายการค้า “7-Eleven” และเครื่องหมายการค้าที่เกี่ยวข้องในประเทศไทย ตลอดจนได้รับความช่วยเหลือทางด้านการฝึกอบรมและด้านเทคนิคความรู้เกี่ยวกับ การดำเนินธุรกิจร้านค้าสะดวกซื้อจาก 7-Eleven, Inc. ต่อมาในวันที่ 20 สิงหาคม 2546 7-Eleven, Inc. ได้เข้าทำสัญญาให้ความยินยอม ซึ่งเป็นสัญญาที่ทำขึ้นระหว่างบริษัทและบริษัท เครือเจริญโภคภัณฑ์ จำกัด (“CPG”) กับ 7-Eleven, Inc. โดย 7-Eleven, Inc.ได้ตกลงให้ความยินยอมต่อการเสนอขายหุ้นต่อประชาชน รวมถึงการนำหุ้นเข้าจดทะเบียนซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ฯโดยสัญญาให้ใช้สิทธิ เป็นสัญญาที่ไม่มีกำหนดอายุ”ข้อมูลของ ซีพี ออลล์ เองให้รายละเอียดไว้อย่างน่าสนใจ
ซีพีออลล์(CPAll) เป็นกิจการในตลาดหุ้น ได้แสดงผลประกอบการดีเยี่ยม เมื่อปีก่อน (2554) มียอดขายมากกว่า 150,000 ล้านบาท และกำไรมากกว่า 10,000ล้านบาท ในฐานะกลุ่มธุรกิจที่เติบโตที่สุด ในธุรกิจหลักหนึ่งในสามของเครือซีพี เวลาเดียวกันซีพีเองได้ปรับยุทธศาสตร์ ขายหุ้นกิจการค้าปลีกแบบ discount store—Tesco Lotus — ออกไปเกือบหมดสิ้น
“บริษัทได้ดำเนินธุรกิจร้าน “7-Eleven” ในประเทศ ไทยมายาวนานกว่า 23 ปี ด้วยเครือข่ายร้านสาขาในปัจจุบันกว่า 6,200 สาขา (ถือเป็นอันดับสามของโลก) ซึ่งถือว่าเป็นร้านสะดวกซื้อที่มีสาขามากเป็นอันดับ 1 ในประเทศไทย”บทสรุปอีกตอนหนึ่งของรายงานของผู้บริหารซีพีออลล์
Family Mart ก่อตั้งขึ้นในญี่ปุ่นเมื่อปี2524 หลังจากการเกิดขึ้นและวางรากฐานอย่างมั่นคงในตลาดญี่ปุ่นของ 7-Eleven และ Lawson และดูเหมือน Family Mart จะดำเนินแผนการเชิงรุกต่างประเทศ เช่นเดียวกับ7-Eleven “บริษัท แฟมิลี่มาร์ท จำกัด ประเทศญี่ปุ่น ได้กำหนดนโยบายในการขยายสาขาที่มีอยู่ทั่วโลกจาก 20,807 สาขา ณ ปัจจุบัน เพิ่มเป็น 20,934 สาขา ณ สิ้นเดือน กรกฎาคม 2555 เ รามีจำนวนสาขาอยู่ทั้งสิ้น 735 สาขาในประเทศไทย”รายงานจากบริษัท สยามแฟมิลี่มาร์ทซึ่งดูแลธุรกิจ Family Mart ในประเทศไทย
และล่าสุดเมื่อปลายปีที่แล้ว(กันยายน 2555) มีรายงานข่าวว่า กลุ่มเซ็นทรัล ผู้ดำเนินธุรกิจค่าปลีกรายใหญ่และหลากหลายรูปแบบที่สุดในประเทศไทย ได้เข้าถือหุ้นใหญ่ในบริษัทสยามแฟมิลิมาร์ท โดยประกาศแผนการขยายสาขาให้มากกว่า1, 500 สาขา ภายใน 5 ปี และเพิ่มขึ้นเป็น 3,000 สาขา ภายในปี 2564
ส่วนLawson ให้ความสำคัญการขยายตัวในประเทศญี่ปุ่นมากเป็นพิเศษ ทั้งๆที่มีตำนานเริ่มต้นมาจากสหรัฐ เช่นเดียวกันกับ 7-Eleven (แต่คนละเมือง– Akron, Ohio) ถือเป็นประวัติศาสตร์ที่ไม่ค่อยอยากเอ่ยถึง คงเนืองมาจากเรื่องราวอื้อฉาวในช่วงต้นๆ ก่อนจะมาเริ่มต้นดำเนินกิจการในญี่ปุ่นอย่างจริงจังในปี 2518 จากกิจการร่วมทุนระหว่างบริษัทอเมริกันกับญี่ปุ่น จนกลายเป็นของญี่ปุ่นทั้งหมด และจากนั้นไม่นานเครือข่ายธุรกิจยักษ์ใหญ่ในญี่ปุ่น—Mitsubishi Corporation ได้เข้ามาถือหุ้นใหญ่
พิจารณาข้อมูลอย่างเป็นทางการของ Lawsonเอง เครือข่ายส่วนใหญ่กระจุกอยู่ในญี่ปุ่น และเริ่มธุรกิจอย่างจริงจังในจีนแผ่นดินใหญ่ เป็นลำดับถัดไป โดยมีสาขาในญี่ปุ่นทั้งหมด 11,122 สาขา ในจีนมีมากกว่า350 สาขา (SHANGHAI 301 CHONGQING 54 DALIAN 10) อินโดนิเชีย 85 สาขา และฮาวายซึ่งถือว่าชาวอเมริกันเชื้อสายญี่ปุ่นอยู่มากพอสมควร อีกเพียง 2 สาขา
ล่าสุดได้ตัดสินใจเข้ามาลงทุนในประเทศไทย
“ที่น่าจับตามองคือการเข้ามาของผู้เล่นหน้าใหม่ของเครือสหพัฒน์ ที่เป็นผู้เล่นสุดเก๋าในตลาดสินค้าอุปโภคบริโภคที่เตรียมอวดโฉมร้าน “ลอว์สัน” ซึ่งร่วมทุนกับทางญี่ปุ่น ก่อตั้ง บริษัท สหลอว์สัน จำกัด มีทุนจดทะเบียน 300 ล้านบาท โดยเครือสหพัฒน์ถือหุ้นในสัดส่วน 51% และลอว์สันถือหุ้น 49%
จากการเปิดเผยของ “บุญชัย โชควัฒนา” ประธานกรรมการบริหาร บริษัท สหพัฒนพิบูล จำกัด (มหาชน) ระบุว่า เตรียมเปิดร้านสะดวกซื้อลอว์สัน ในเดือนกุมภาพันธ์ เบื้องต้นจะเปิดประมาณ 4-5 สาขา เน้นทำเลหลัก ๆ ใจกลางเมือง โดยเป็นการทดลองในช่วงต้น” ( อ้างจากข่าว “ค้าปลีกไซซ์เล็ก” ปะทุ สหพัฒน์ชนซีพี- “ลอว์สัน” อวดโฉม ก.พ.นี้” ประชาชาติธุรกิจออนไลน์ 23 มกราคม 2556)
นี่คือปรากฏการณ์ที่เข้มข้นมากขึ้น นอกจากเป็นสัญลักษณ์ การเข้ามาเมืองไทยรอบใหม่ของธุรกิจญี่ปุ่น จากโอกาสที่เปิดกว้าง จากการพัฒนาของความเป็นชุมชนเมือง ซึ่งเป็นปุ๋ยอันอุดมของร้านสะดวกซื้อ เป็นทีทราบกันดีว่า สาขาประมาณครึ่งของ 7-Eleven ก็ยังกระจุกอยู่ที่กรุงเทพฯและชานเมือง ในเวลาเดียวกัน กระแสการพุ่งไปหัวเมืองต่างจังหวัดจะรุนแรงขึ้นเป็นทวีคูณ
“เครือข่ายการค้าปลีกขยายตัวทั่วประเทศ เป็นตัวเร่งที่สำคัญมาก ระบบการค้าดั้งเดิมของผู้ประกอบการรายย่อยในท้องถิ่น เผชิญแรงกดดัน ในการปรับตัวอย่างรุนแรง เครือข่ายค้าปลีกขนาดใหญ่ เริ่มต้นปักหลัก จากเมืองหลวงในยุคเศรษฐกิจเฟื่องฟู ราวปี 2531เป็นต้นมา เพียง2 ทศวรรษจากนั้น เครือข่ายการค้าขนาดใหญ่มีมีความสัมพันธ์กับธุรกิจระดับโลก โดยเฉพาะ Big C, Tesco Lotus ขยายตัวถึงระดับอำเภอ ขณะที่ 7-Eleven ขยายตัวถึงระดับตำบลสำคัญๆของประเทศ” ผมเคยพิเคราะห์ไว้เมื่อปลายปี 2553 (อ้างจากเรื่อง ทิศทางปี2553/4 สังคมหัวเมืองและชนบทซับซ้อนมากขึ้น ในหนังสือ “ยุทธศาสตร์เอาตัวรอดของกูรูธุรกิจ”สำหนักพิมพ์มติชน 2554 )
กระแสลมไม่ได้เปลี่ยนทิศทาง แต่ยิ่งพัดแรงขึ้น
ประชาชาติธุรกิจวันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2555
วิรัตน์ แสงทองคำ 